Pracoholizm, co oznacza, jakie są jego przyczyny, objawy oraz formy leczenia?

Termin „pracoholizm” został po raz pierwszy użyty w 1971 roku przez amerykańskiego psychologa Wayne’a E. Oatesa w książce „Confessions of a Workaholic: The Facts About Work Addiction”. Pracoholizm został zdefiniowany, jako „przymus lub niekontrolowana potrzeba nieustannej pracy”.
Według Scotta, Moore’a i Miceli (1997) istnieją trzy główne cechy pracoholików:

• Spędzają dużo czasu na czynnościach zawodowych.
• Są zajęci pracą, nawet poza godzinami pracy.
• Pracują więcej, niż się od nich oczekuje, aby ukończyć swoje zadania.

Pracoholik jest także określany jako ktoś „kto pracuje kompulsywnie” lub jest „uzależniony od pracy”.

Jakie są główne przyczyny pracoholizmu?

Cechy psychologiczne mogą odgrywać kluczową rolę w pracoholizmie. Specjaliści uważają, że perfekcjoniści, osoby narcystyczne i osoby z niską samooceną mogą mieć skłonność do obsesyjnego oddania się pracy. Pracoholicy, którzy szukają aprobaty, mogą nadmiernie skupiać się na pracy, ponieważ jest to społecznie akceptowalny sposób na uzyskanie aprobaty i szacunku.
Kolejną przyczyną mogą być uwarunkowania biologiczne, środowisko rodzinne oraz wychowanie. Stresujące dzieciństwo, przejęcie w młodym wieku obowiązków rodziców może być przyczyną pracoholizmu. Pracoholicy mogli w przeszłości doświadczać niewystarczających relacji w rodzinie, w których ich potrzeby były niezaspokojone lub sytuacji, w których miłość była uwarunkowana wydajnością. Praca może stać się mechanizmem kompensacyjnym pomagającym zrównoważyć emocje, zastąpić nieprzyjemne uczucia i osiągnąć poczucie satysfakcjonującego życia.

Jakie są objawy pracoholizmu?

• Praca przez długie godziny, wykraczająca poza oczekiwania lub potrzeby.
• Ciągłe myśli i rozmowy o obowiązkach zawodowych podczas prób zaangażowania się w inne czynności dnia codziennego.
• Podporządkowywanie życia pod pracę.
• Celowe lub nieumyślne nadawanie priorytetu pracy nad innymi podstawowymi potrzebami, jak odpowiednia ilość snu, ćwiczeń, dobrego odżywiania, spędzania czasu z innymi.
• Brak znaczących zdrowych relacji lub hobby.
• Utrata przyjemności z zadań niezwiązanych z pracą, spowodowana uczuciem zbytniego zaabsorbowania, by być w pełni zaangażowanym. Nieumiejętność „wyłączenia się” i bycia obecnym tu i teraz.
• Wykorzystywanie pracy do unikania lub radzenia sobie z dyskomfortem związanym z trudnościami w relacji, żalem, traumą, poczuciem winy, depresją lub ważnymi wydarzeniami życiowymi, takimi jak śmierć bliskiej osoby lub rozwód.
• Tendencje perfekcjonistyczne, w których stawia się sobie i innym niezwykle wysokie standardy w zakresie nakładu pracy i wydajności.
• Obsesyjne myślenie na punkcie sukcesu związanego z pracą lub niepokoju przed niepowodzeniem w pracy.

Pracoholizm w Polsce i na świecie

Według najnowszych badań CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej) wynika, że zagrożenie pracoholizmem dotyczy 11% Polaków (ponad 2,5 mln). Grupą wiekową, która jest najbardziej narażona na uzależnienie są młode osoby w wieku 25-44 lat. 48% Amerykanów uważa się za pracoholików. Ale tylko 28% z nich twierdzi, że tak ciężko pracuje z powodu konieczności finansowej. Co więcej, przeciętny Amerykanin pracuje 4 godziny tygodniowo za darmo i spędza dodatkowe 4 godziny tygodniowo tylko myśląc o pracy. Jednak artykuł autorstwa Grifiths, Lisha i Sussman (2011) wskazuje, że tylko ok. 10% amerykańskich pracowników rzeczywiście jest uzależnionych od pracy.

Według badania przeprowadzonego w Wielkiej Brytanii, które objęło 2000 pracowników, aż 40% uważa, że nie potrafi oddzielić życia prywatnego od pracy – i aż jedna trzecia respondentów uważa, że zostałaby przez innych uznana za pracoholika.

Ogólnokrajowe badanie w Norwegii wykazało, że rozpowszechnienie pracoholizmu wynosi 8,3% wśród pracowników w tym kraju.

Japonia słynie z etyki pracy, ale także z tendencji do pracoholizmu. Karoshi, czyli „śmierć z przepracowania” jest częstym zjawiskiem w Japonii i wiąże się z atakami serca, udarami, głodówkami, a nawet samobójstwami. Według Narodowej Rady Obrony Ofiar Karoshi, szacunkowa liczba japońskich robotników, którzy przepracowują się na śmierć, wynosi około 10 000 rocznie.

Pracoholizm – test

Uwaga! Poniższy test ma charakter poglądowy i nie jest testem psychologicznym.

Opowiedz na poniższe pytania używając odpowiedzi: Nigdy / Rzadko / Czasami / Często / Zawsze:

• Zastanawiam się, jak mogę poświęcić więcej czasu na pracę.
• Spędzam znacznie więcej czasu w pracy, niż początkowo planowałem/planowałam.
• Pracuję, aby zmniejszyć poczucie winy, niepokoju i bezradności.
• W przeszłości osoby z mojego otoczenia powtarzały, abym ograniczał/ograniczała pracę, nie słuchałem/słuchałam ich.
• Stresuję się, gdy nie mogę pracować.
• Przedkładam pracę nad hobby, zajęcia rekreacyjne i ćwiczenia.
• Pracuję tak dużo, że negatywnie wpłynęło to na moje zdrowie.

Jeśli opowiadając na pytania, udzielono odpowiedzi „często” lub „zawsze” na co najmniej 4 z 7 powyższych stwierdzeń oraz uważasz, że masz trudność z oddzieleniem życia prywatnego od zawodowego zaleca się konsultację z lekarzem psychiatrą lub psychologiem.

Jak wygląda leczenie pracoholizmu?

Osobom, które cechują się myśleniem obsesyjnym na punkcie pracy (tj. pracy kompulsywnej) oraz spędzaniem wyjątkowych ilości godzin w pracy (tj. pracy w nadmiarze), zaleca się psychoterapię indywidualną. Polecane nurty – terapia Poznawczo-Behawioralna (CBT), terapia schematów. Zalecane jest także kompleksowe holistyczne podejście, które skupia się na zdrowej diecie, ćwiczeniach, poprawie jakości snu, technikach relaksacyjnych, technikach oddechowych, radzeniu sobie ze stresem oraz treningu asertywności. (Holland, 2007) .

Zgłębianie koncepcji samoopieki i pomaganie Pacjentowi w opracowywaniu strategii prowadzenia zrównoważonego stylu życia może pomóc w rozwijaniu poczucia wewnętrznego spełnienia, spokoju i wyciszenia umysłu.

Autor: Kamil Chludziński

Bibliografia:
Clark, M. A., Lelchook, A. M., & Taylor, M. L. (2010). Beyond the big five: How narcissism, perfectionism, and dispositional affect relate to workaholism. Personality and Individual Differences, 48(7), 786–791.
Holland, D. W. (2007). Work addiction: Costs and solutions for individuals, relationships and organizations. Journal of Workplace Behavioral Health, 22(4), 1–15.
Oates, W.E. (1971). Confessions of a workaholic: The facts about work addiction. New York: World.
Raport z badań Fundacji Centrum Badania Opinii Społecznej: “Oszacowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących hazardu i innych uzależnień behawioralnych – edycja 2018/2019”.
Scott, K.S., Moore, K.S., & Miceli, M.P. (1997). An exploration of the meaning and consequences of workaholism.Human Relations, 50, 287-314.
Sussman, S., Lisha, N., & Griffiths, M. (2011). Prevalence of the addictions: a problem of the majority or the minority?. Evaluation & the health professions, 34(1), 3–56.