Pomoc psychologa w komunikacji z dzieckiem

Konsultacja psychologiczna dzieci i młodzieży przeważnie rozpoczyna się od rozmowy z rodzicami. Niezależnie od tego, co jest powodem wizyty – to wprowadzenie w sytuację dziecka,  które przynosi informację o jego trudnościach i sposobie ich wyrażania. Dla psychologa ważne jest, by poznać zarówno zachowanie dziecka, jak i reakcje rodziców.

Co najczęściej niepokoi rodziców?

Rodzice pytają jak uczyć pociechy samodzielnego zasypiania, jak reagować na emocje, a nawet agresję dziecka. Poszukują informacji, jak wspierać dziecko w trakcie rozwodu. Rodzice martwią się czy rozwój dziecka przebiega prawidłowo – np. czemu dziecko jeszcze nie mówi. Rodzice nieco starszych, już szkolnych dzieci, zgłaszają niepokój: córka o sobie źle mówi, chyba ma niską samoocenę albo notorycznie kłamie. Czasami powodem wizyty jest zgłoszenie ze szkoły, że uczeń przejawia trudności w uczeniu się czytania i pisania.

Komunikacja

Wizyta w gabinecie psychologa, podczas której specjalista wsłuchuje się w opowieści rodziców, a następnie dzieci (zabawa najmłodszych również jest formą opowieści), służy przede wszystkim zidentyfikowaniu wzajemnych potrzeb. Uważne słuchanie pozwala również wychwycić te komunikaty, które mogą utrudniać podtrzymywanie kontaktu – na przykład nadmiar zakazów, komunikaty „nie”, zawstydzanie dzieci lub umniejszanie drugiego rodzica, tłumaczenie czegoś dziecku, gdy przeżywa silne emocje, brak spójności w wychowaniu – i zaproponować rodzicom alternatywę.

Język kształtuje nasz sposób myślenia o świecie, o sobie i rodzicach. Myślimy przede wszystkim słowami, nieco mniej obrazami. Jeśli słyszymy, że tata do niczego się nie nadaje, a zdania mamy nie trzeba respektować, nasiąkamy zwątpieniem w tych, których najbardziej kochamy. Nie sprzyja to poczuciu bezpieczeństwa i przewidywalności.

Relacja z rodzicami

Uczenie rodzica i dziecka wzajemnego słuchania, a czasem też wyrażania potrzeb w sposób zrozumiały dla otoczenia, spójności i konsekwencji w wychowaniu może zadziać się w gabinetach psychologa. Choć pacjentem jest dziecko, psycholog co kilka sesji spotyka się z rodzicami.  Wspiera rodziców w ich odczuwaniu trudności dziecka i zachodzących zmianach.

Zdarzają się sytuacje, gdy psycholog nie może pracować z obojgiem rodziców. Powodem niedostępności rodzica może być choroba (np. depresja), wybieranie obowiązków zawodowych, niechęć do zaangażowania się czy wypieranie trudności. Coraz powszechniej przyczyną jest zmieniający się model rodziny – jeśli rodzice są w trakcie lub po rozstaniu, a opieka jest naprzemienna, bądź jeszcze nie ustalona.

Dochodzi do alienacji rodzicielskiej – zwłaszcza gdy jeden z rodziców wytyka niekompetencję i ogranicza kontakty dziecka z rodzicem, z którym ono nie mieszka. Taka sytuacja jest wbrew prawu dziecka do posiadania obojga rodziców, do wzrastania i czerpania z dwóch wzorców. Dziecko w objawach: rozdrażnienia, anoreksji, wycofania czy innych, odzwierciedla kłopoty rodziców.

Kiedy dochodzi do utraty harmonii w rodzinie, a dziecko jedynie swoimi objawami potrafi „opowiadać” o utracie bezpieczeństwa, może być potrzebne wsparcie psychologa. Pomoże on zrozumieć to, co się dzieje, wesprzeć w bieżących trudnościach. W toku spotkań zaproponuje sposoby, by odzyskać wspomnianą harmonię, tak, aby trudności nie utrwaliły się w czasie i nie rzutowały na całe życie dorastającej osoby.

Autor: mgr Tomasz Przyłucki

Psycholog dzieci i młodzieży