Kompulsywne objadanie się

Jedzenie bardzo ściśle wiąże się z emocjami – kojarzy się z czymś przyjemnym i bezpiecznym. Jemy kiedy jesteśmy szczęśliwi: gdy jesteśmy wśród znajomych, świętujemy lub gdy się nagradzamy np. po udanym treningu. Czasem spożywamy posiłek dla towarzystwa, a nie z powodu odczuwanego głodu. Często też sięgamy po przekąskę, gdy jest nam smutno i źle, aby w szybki sposób poprawić sobie humor. Natomiast w przypadku gdy jedzenie staje się odskocznią od problemów i tracimy kontrolę nad tym ile i co jemy – wtedy mówimy o zaburzeniu.

Zespół kompulsywnego objadania się Binge Eating Disorder (BED) jest zaliczany do zaburzeń odżywiania i wymaga wsparcia specjalisty psychodietetyka, psychologa lub terapeuty. Kompulsywne objadanie się charakteryzuje się nawracającą utratą kontroli nad ilością i sposobem jedzenia oraz obciążeniem psychicznym, które jest wynikiem przejadania się. Jest to reakcja o charakterze popędowym, podczas której spożywana jest bardzo duża ilość kilokalorii z różnych produktów spożywczych, najczęściej wysokoprzetworzonych, z dodatkiem cukru, soli czy ulepszaczy smaku. W konsekwencji może prowadzić do otyłości.

Statystycznie kobiety częściej cierpią na napady kompulsywnego objadania się. Z badań wynika, iż problem ten dotyka co piątą kobietę w Polsce. Zaburzenie to dotyczy głównie osób otyłych oraz otyłych w trakcie kuracji odchudzających – ta grupa stanowi aż 45% zdiagnozowanych osób.

Przyczyny

Kompulsywne objadanie się jest nieświadomie wyuczonym nawykiem, który ma na celu zredukować napięcie wynikające ze stresującej sytuacji. Osoby, które jedzą w niekontrolowany sposób często chcą zapomnieć o przykrym doświadczeniu, wypełnić wewnętrzną pustkę, odreagować np. ciężki dzień czy nieudane spotkanie. Jedzenie w tym przypadku jest formą ucieczki od problemów. Pozwala odwrócić uwagę od męczących myśli, zredukować lęki i zwiększyć poczucie bezpieczeństwa w danym momencie.

Objawy

Specyficzne objawy mogące świadczyć o występowaniu napadów kompulsywnego objadania się to:

• poczucie braku kontroli i powtarzające się napady jedzenia. Osoba jest w stanie przyjąć dużo większe porcje w znacznie krótszym czasie niż przeciętnie, dodatkowo nie kontrolując przy tym jakości spożywanych pokarmów;
• w trakcie trwania epizodu objadania się charakterystyczne jest przyspieszone tempo jedzenia;
• jedzenie w samotności, które wiąże się z poczuciem wstydu i lękiem przed oceną innych;
• zazwyczaj napady pojawiają się między posiłkami, kiedy nie jest odczuwany głód;
• objadanie kończy się w momencie odczuwania nieprzyjemnej oraz nadmiernej sytości, bólu brzucha;
• odczuwanie dyskomfortu, wyrzutów sumienia, złości na samego siebie, poczucia beznadziejności, które pojawia się chwilę po napadach żarłoczności;
• pojawiające się napady objadania występują minimum dwa razy w tygodniu przez co najmniej trzy miesiące.

Jak radzić sobie z napadami niekontrolowanego jedzenia?

Warto pamiętać, że przechodzenie na własną rękę na restrykcyjną dietę z nadzieją, iż rozwiąże ona nasze problemy jest błędnym myśleniem. Nakładanie kolejnych ograniczeń powoduje wzrost napięcia, a stres jest głównym czynnikiem wzmacniającym to zaburzenie.

Jest kilka możliwości radzenia sobie z uporczywymi napadami jedzenia. Jedną z nich jest zlokalizowanie oraz wyeliminowanie źródła napięcia w naszym życiu. Dobrym sposobem jest ćwiczenie pt. ‘schody’. Przypominamy sobie ostatni napad żarłoczności i stopniowo, schodek po schodku wypisujemy na kartce papieru czynniki i okoliczności, które wyzwoliły niepohamowaną potrzebę jedzenia. Dzięki temu prostemu ćwiczeniu można poznać przyczyny zaburzenia.

Jeśli natomiast odczuwalny jest permanentny stres, bezsilność wobec problemów i nie jesteśmy w stanie zrozumieć naszego zachowania, w takim wypadku warto omówić tę sytuację i wątpliwości ze specjalistą. Ważną rolę w procesie terapii pełni psychoedukacja na temat emocji i sposobów radzenia sobie z nimi, a także wprowadzanie zdrowych nawyków żywieniowych.

Kolejnym etapem jest odzyskanie kontroli w momencie odczuwania silnego impulsu do jedzenia. Konieczne jest zorientowanie się, że władzę nad naszym postępowaniem przejmuje impuls. Warto w takim momencie zastanowić się: co łączy wszystkie sytuacje, w których kompulsywnie się objadałeś? Czy zwróciłeś uwagę, jakie myśli pojawiają się przed sięgnięciem po pierwszy produkt? Jakie sytuacje zwiększają szansę tego, że stracisz kontrolę? Szczera odpowiedź na te pytania i wyciągnięcie wniosków są kluczowe w całym procesie zmiany nawyków.

Ostatnim sposobem, który może pomóc jest znalezienie alternatywnej formy zredukowania napięcia jaką dotychczas dostarczało objadanie się np. odpoczynek, formy relaksacyjne, spotkania towarzyskie. Nie ma jednego złotego środka na zredukowanie zachowań kompulsywnych. Kluczem do skutecznego przeprowadzenia procesu zmiany jest realne oszacowanie swoich możliwości i znalezienie najmniejszego możliwego kroku, który można podjąć od razu.

Zacznij zmiany już dziś:

• Skoncentruj swoją uwagę tylko i wyłącznie na spożywanym posiłku. W trakcie jedzenia, nie używaj telefonu, nie oglądaj telewizji i odłóż czytanie książki na inny moment. Zwróć uwagę kiedy poczujesz sytość – dzięki temu nauczysz się jakie porcje są dla Ciebie odpowiednie.
• Nie nazywaj napadów kompulsywnego objadania się swoją porażką. To lekcja, z której możesz wyciągnąć kolejne wnioski i zmienić swoje zachowanie.
• Przestań się obwiniać za incydenty objadania się. Poczucie winy rodzi napięcie, które negatywnie wpływa na samokontrolę.
• Zacznij wdrażać w życie wnioski wyciągnięte z poprzednich napadów niekontrolowanego jedzenia. Jeśli zlokalizujesz przyczynę bezmyślnego objadania się, będziesz w stanie wprowadzić plan działania, aby zminimalizować szansę jego powtórki.
• Daj sobie czas i nie porównuj się do innych. Zmiany nawyków są procesem długotrwałym, ale owocnym.

Wsparcie psychologiczne

Długotrwałe kompulsywne objadanie może prowadzić do nadwagi i otyłości. Jest również przyczyną obniżenia nastroju i epizodów depresyjnych. W momencie rozpoznania charakterystycznych powtarzających się cyklicznie objawów warto zgłosić się do specjalisty, który pomoże nam poradzić sobie z tym zaburzeniem. Skuteczna może okazać się psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, która skupia swoje działania na pracy ze zniekształceniami myślowymi oraz bezpośrednią zmianą zachowania problemowego.

Autor: Maja Szmagierewska