Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?

Codziennie doświadczamy zmian nastroju, pozytywnie reagujemy na wydarzenia które przynoszą nam sukces, smucimy albo złościmy się kiedy doznajemy porażki czy straty. Nasz nastrój zmienia się w zależności na czyjeś słowa albo zachowanie. Jeśli nie trwa zbyt długo i nie zaburza nam codziennego funkcjonowania to takie zmiany traktujemy jako coś normalnego. Ale co w sytuacji kiedy huśtawka skrajnych emocji jest silna, za silna? Mamy w swoim życiu okres kiedy czujemy się na tyle źle, że myślimy tylko o tym, żeby zniknąć z tego świata. Innym razem czujemy się doskonale jak niczym Superbohater, który ma mnóstwo energii, jest nienaturalnie towarzyski, zbyt rozmowny czy bardziej twórczy niż na co dzień. Wtedy możemy mówić o biegunie górnym, który dotyczy manii lub hipomanii.

Dwa bieguny

Biegun górny

Podczas manii odczuwa się euforię, ma się poczucie wyolbrzymionej pewności siebie i jest się bardziej podatnym na rozpraszanie uwagi. Mała zdolność do właściwej oceny sytuacji może prowadzić do problemów w życiu zawodowym bądź prywatnym. Mania przejawia się pragnieniem intensywnej aktywności, występuje pobudzenie i niepokój ruchowy. Często towarzyszy temu podejmowanie lekkomyślnych czy mało odpowiedzialnych decyzji, wydawanie pieniędzy, rozwiązłość seksualna, ryzykowne zachowania, nadużywanie substancji psychoaktywnych. Należy jednak pamiętać, że osoby w manii euforycznej z podwyższonego nastroju mogą gwałtownie dostać ataku wściekłości. Osoby doświadczające epizodu hipomaniakalnego mają trudności z zauważeniem problemu, objawy te jednak nie są tak silne i intensywne jak przy pełnoobjawowej manii. W tym wariancie również występuje zmniejszona potrzeba snu, wzrost energii, prowadzenie intensywnego życia towarzyskiego i gonitwa myśli lub subiektywne odczuwanie ich przyspieszenia. Lekka hipomania sprawia, że czujesz się i funkcjonujesz na wysokim poziomie. Ale im większa górka tym bardziej prawdopodobne, że wystąpi po niej większy dołek.

Biegun dolny

Spadek nastroju może sprawić, że osoba cierpiąca na ChAD poczuje się ospała, pozbawiona motywacji i smutna. Może dochodzić do zmian łaknienia, wzrostu lub spadku wraz z odpowiednią zmianą wagi. Nie każdy z chorobą afektywną dwubiegunową doświadcza poważnych epizodów depresyjnych, chociaż wiele osób je odczuwa. W zależności od rodzaju choroby afektywnej dwubiegunowej można doświadczać tylko kilku objawów depresji. Do najczęstszych należy poczucie pustki, poczucie winy lub bezwartościowość, kłopoty z koncentracją i skupieniem. Większość chorych nie odczuwa zadowolenia w aktywnościach, które na co dzień sprawiałyby im przyjemność, występuje większa męczliwość i spadek zaufania lub szacunku do samego siebie. Można zaobserwować również wrażliwość na dźwięki, zapachy, których inni nie zauważają. Niezdolność pójścia do pracy lub szkoły może prowadzić do gorszych wyników i braku satysfakcji w danym obszarze życia.

Pomiędzy epizodami depresji, manii lub hipomanii mogą występować okresy remisy, czyli całkowity brak objawów lub ich nieliczne utrzymywanie się, które nie wpływa tak silnie na zachowanie danej osoby.

Rodzaje choroby afektywnej dwubiegunowej

Te trzy główne objawy – mania, hipomania i depresja są głównymi cechami choroby afektywnej dwubiegunowej. Różne rodzaje ChAD obejmują różne kombinacje tych objawów. Osoba może otrzymać diagnozę jednego z trzech ogólnych rodzajów choroby afektywnej dwubiegunowej, które wymienione są poniżej.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe I

Przy tym typie zaburzenia Pacjenci doświadczają ciężkich epizodów depresji i pełnoobjawowych epizodów manii. Zdarza się, że mania przechodzi bezpośrednio w depresję lub odwrotnie. Częściej jednak można zaobserwować okres bez problemów afektywnych, taki stan nazywa się eutymią czyli stanem neutralnego nastroju.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe II

Ta postać choroby należy do najczęściej występujących w populacji. Obejmuje okresy hipomanii, ale depresja jest często stanem dominującym. W ciągu całego życia osoby z ChAD doświadczają bardzo licznych, ciężkich epizodów depresyjnych. W takim okresie można zauważyć u chorego problemy ze snem, utratę popędu seksualnego i witalności oraz pesymistyczne nastawienie do codzienności.

Cyklotymia

To łagodna wersja tego zaburzenia, wahania nastroju mogą występować wiele lat bez ciężkich epizodów manii i depresji, które nie mają wystarczającego nasilenia. Występują naprzemiennie w ciągu całego życia. Przyjęte jest, że u większości osób z ChAD objawy nasilają się z czasem i ostatecznie choroba może przyjąć postać I lub II zaburzenia.

Co zrobić?

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe często odbiera osobie chorej zdolność do logicznego rozumowania. Kiedy Pacjent znajduje się pod wpływem intensywnych emocji, naprawdę wierzy w to, co myśli i mówi. Własne myśli wydają mu się prawdziwe. Zniekształcenia poznawcze skutkują postrzeganie świata rzeczywistego w sposób zniekształcony, przybierający negatywną formę.

Stresujące wydarzenia, które u jednej osoby wywołają manię, u drugiej mogą sprzyjać do rozwoju stanów depresyjnych. Wszystko zależy od tego, jak dany czynnik wpływa na chorego. Zwalczanie źródeł problemu ma więcej sensu niż nieustające wysiłki, które mają na celu tłumienie objawów. Częstymi wyzwalaczami objawów ChAD są min. kłótnie z bliskimi, stres związany z pracą, wszelkie zmiany, brak równowagi w życiu i stałego planu dnia, zła dieta, brak aktywności fizycznej czy wsłuchiwanie się w negatywne dialogi wewnętrzne.

Dlatego jeśli czepisz na chorobę afektywną dwubiegunową ważne, żebyś analizował również z osobami Ci bliskimi czynniki, które wywołują i nasilają Twoje objawy. Zadbaj o wypoczynek, unikaj picia alkoholu i wyeliminuj zażywanie substancji psychoaktywnych, które często są kuszące, bo natychmiast przynoszą ulgę od bolesnych emocji. Umacniaj więzi z innymi ludźmi, wypracuj zdrowe nawyki, wyznaczaj cele, które realnie jesteś w stanie zdobyć i pamiętaj o systematycznym przyjmowaniu leków. Stałe monintorowanie nastroju to kluczowe zadania do pracy nad sobą. Sama świadomość o chorobie, swoim zachowaniu, reakcjach na różne sytuacje może wpływać korzystanie, aby nie upośledzać Twojego funkcjonowania na co dzień.

Autor: mgr Daria Kaczmarska

Bibliografia:
P. Bucki, W.Pączek „Złap równowagę”; Sopot 2018: Smak Słowa
M. R. Basco, A. John Rush „Zaburzenia afektywne dwubiegunowe”, Kraków 2007: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
J. A. Fast, J. D. Preston „Kochając osobę z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi”, Kraków 2019: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego